Экологик тақвими
11 ЯНВАРЬ
11 январь – Қўриқхоналар ва миллий боғлар куни
Қўриқхоналар ва миллий боғлар куни 1997 йилда Ёввойи ҳайвонларни муҳофаза қилиш маркази ва Жаҳон ёввойи табиат жамғармаси ташаббуси билан таъсис этилган. Қўриқхоналар ва миллий боғларнинг ходимлари ўсимликлар ва ҳайвонот олами генетик фондини асрашга ҳаракат қиладилар, тадқиқотлар ўтказадилар, муҳофаза этиладиган зоналарга браконьерлар кирмаслигини назорат қиладилар.
Ҳозирги вақтда давлат Ўзбекистон Муҳофаза этиладиган табиий ҳудудлари тизимини белгилаган. Ушбу тизимга қуйидагилар киради:
- қаттиқ қўриқлаш режими ўрнатилган 8 қўриқхона;
- 2 миллий боғ;
- жайронларни кўпайтириш учун 1 парваришхона – “Жайрон” экомаркази;
- у ёки бу даражада фаолият кўрсатувчи 10 буюртма қўриқхонаси;
- 2 давлат табиий ёдгорлиги; ва
- 1 биосфера резервати (Қуйи Амударё давлат биосфера резервати. Ўзбекистон Республикаси Ҳукуматининг 2011 йил 26 августдаги 243-сон Қарори билан «Бадай – Тўғай» давлат қўриқхонасини тугатиш асосида ташкил этилган).
11 ЯНВАРЬ
2 ФЕВРАЛЬ
2 февраль – Жаҳон сувли-ботқоқли ерлар куни.
14 ФЕВРАЛЬ
14 февраль – Дарёлар, сув ва ҳаётни муҳофаза қилиш учун ҳаракатлар куни.
14 ФЕВРАЛЬ
19 ФЕВРАЛЬ
19 февраль – Жаҳон денгиз сут эмизувчиларини муҳофаза қилиш куни.
1 МАРТ
1 март – Жаҳон мушуклар куни.
1 МАРТ
14 МАРТ
14 март – Тўғонларга қарши ҳаракатлар халқаро куни.
21 МАРТ
21 март – Ўрмонлар халқаро куни.
21 МАРТ
22 МАРТ
22 март – Жаҳон сув куни (Жаҳон сув ресурсларини муҳофаза қилиш куни).
Биринчи марта у 1994 йилда Сувдан фойдаланувчилар халқаро уюшмаси таклифига кўра эълон қилинган.
Сув – Ердаги ҳаётнинг энг муҳим манбаларидан бири. Ер куррасидаги табиий бойликлар орасида чучук сув алоҳида ўрин эгаллайди: унинг ўрнини ҳеч нарса боса олмайди. Бугунги кунда чучук сув захиралари тобора камайиб бормоқда. БМТ экспертларининг маълумотларига кўра, ер юзи аҳолисининг тахминан олтидан бир қисми тоза ичимлик сувидан баҳраманд бўлиш имкониятига, учдан бир қисми эса – маиший эҳтиёжлар учун сувдан фойдаланиш имкониятига эга эмас.
23 МАРТ
23 марта – Жаҳон метеорология куни.
23 МАРТ
30 МАРТ
30 март – Ер куни
1 АПРЕЛЬ
1 апрель – Қушлар куни.
1 АПРЕЛЬ
7 АПРЕЛЬ
7 апрель – Жаҳон саломатлик куни
15 АПРЕЛЬ
15 апрель – Экологияга оид билимлар куни.
15 АПРЕЛЬ
15 АПРЕЛЬ
15 апрель – 5 июнь – Атроф муҳитни экологик хавфлардан муҳофаза қилиш куни
18 АПРЕЛЬ
18 – 22 апрель – «Боғлар марши» - Қўриқхоналар ва миллий боғлар кунлари
18 АПРЕЛЬ
22 АПРЕЛЬ
22 апрель – Ер халқаро куни.
27 АПРЕЛЬ
27–29 апрель - «SOS сайғоқ» - Сайғоқларни муҳофаза қилиш кунлари.
27 АПРЕЛЬ
28 АПРЕЛЬ
28 апрель – Кимёвий хавфсизлик куни.
3 МАЙ
3 май – Қуёш куни.
3 МАЙ
5 МАЙ
5 май – Сайғоқлар халқаро куни.
12 МАЙ
12 май – Экологик таълим куни.
12 МАЙ
15 МАЙ
15 май – Иқлим халқаро куни.
15 МАЙ
15 май – 15 июнь – Кичик дарёлар ва сув ҳавзаларини муҳофаза қилиш борасидаги ҳаракатлар ягона кунлари.
15 МАЙ
20 МАЙ
20 май – Дарё куни.
22 МАЙ
22 май – Биологик ранг-баранглик (Ер флораси ва фаунаси)ни асраш халқаро куни.
2000 йил 20 декабрда Бош Ассамблея Биологик ранг-баранглик тўғрисидаги конвенция қабул қилинган 22 майни Биологик ранг-баранглик халқаро куни деб эълон қилди (55/201-сон резолюция). 1995 йил октябрда Ўзбекистон Биологик ранг-баранглик тўғрисидаги конвенцияга қўшилди. Шундай қилиб, давлат ўзининг атроф муҳит биологик ресурсларини муҳофаза қилиш ва ундан ишдан чиқармайдиган қилиб фойдаланиш ниятларини олий расмий даражада эълон қилди.
22 МАЙ
31 МАЙ
31 май – Жаҳон чекишга қарши куни.
5 ИЮНЬ
5 июнь – Жаҳон атроф муҳитни муҳофаза қилиш куни (Эколог куни).
5 ИЮНЬ
8 ИЮНЬ
8 июнь – Жаҳон океанлар куни.
15 ИЮНЬ
15 июнь – Ёш эколог куни.
15 ИЮНЬ
17 ИЮНЬ
17 июнь – Жаҳон саҳролашув ва қурғоқчиликка қарши кураш куни.
27 ИЮНЬ
27 июнь – Жаҳон балиқчилик куни.
27 ИЮНЬ
10 ИЮЛЬ
10 июль – Балиқчи куни.
11 ИЮЛЬ
11 июль – Аҳоли халқаро куни.
11 ИЮЛЬ
2 АВГУСТ
2 август – Буғу куни.
Шундай бир афсона бор: бир куни Аполлон ардоқлаган гўзал йигит Кипарис ўз дўсти –олижаноб буғуни тасодифан яралаб ўлдириб қўяди. Юз берган воқеадан Кипарис шу даражада кучли изтиробга тушадики, охири у ўз дўстига умрбод аза тутиш учун олимпия худоларидан ўзини қайғу дарахтига айлантиришни илтимос қилади… Қадим замонларда, Шарқда буғуни кўрган суворий отдан тушиб, унга йўл бўшатар экан. Бу олижаноб буғуни "Хангул" ёки бухоро буғуси деб аташади. Хангул шохларининг узунлиги 125 см га етади ва 14 тагача тармоққа эга бўлади. Ажойиб шохлари учун уни «Қирол гули» деб ҳам аташади.
Бутун дунёда атиги 1400 га яқин буғу сақланиб қолган. 1981-82 йилларда Бадай-тўғай қўриқхонасига 24 буғу келтирилган эди. Бугунги кунда қўриқхонада ва қўшни тўқайзорларда 582 буғу, яъни жаҳондаги барча буғуларнинг учдан бир қисми яшайди. Зарафшон қўриқхонасида ҳам бир неча ўн буғулар сақланиб қолган. Хангул Тожикистондаги «Йўлбарс дараси»да ҳам учрайди. Шунинг у жаҳоннинг кўпгина ҳайонот боғларида сақланган.
16 АВГУСТ
16 август – Уйсиз ҳайвонлар халқаро куни.
Бу кун халқаро тақвимга АҚШ Ҳайвонлар ҳуқуқлари халқаро жамияти (ISAR) таклифига биноан киритилган. Ҳайвонларни муҳофаза қилиш – ҳайвонларни сақлаш ва улар билан муомалада бўлишни яхшилашга, ҳайвонлар билан шафқатсиз муомалада бўлишнинг олдини олишга қаратилган фаолият.
Тошкент вилоятида «Эзгулик ва меҳр-мурувват» ННТ уйсиз ҳайвонлар учун парваришхона очди. «Кичик укаларимиз»га бўлган бундай яхши муносабатни фуқароларимиз маданий ва моддий даражасининг юксалиши, уларда меҳр-мурувват туйғуларининг кучайиши натижаси сифатида тушунтириш мумкин. Афсуски, мамлакатимизда ҳайвонларни шафқатсиз муомаладан ҳимоя қилиш тўғрисида Қонун ҳозирча мавжуд эмас, умуман олганда, ҳайвонлар билан шафқатсиз муомалада бўлганлик учун маъмурий жавобгарлик ҳам йўқ. Аммо бу ҳозирча, вақти келиб бундай қонун қабул қилинади ва жавобгарлик ўрнатилади.
16 АВГУСТ
11 СЕНТЯБРЬ
11 сентябрь – Жаҳон ёввойи табиат жамғармаси (WWF) ташкил топган кун.
16 СЕНТЯБРЬ
16 сентябрь – Озон қатламини муҳофаза қилиш халқаро куни.
16 СЕНТЯБРЬ
17 СЕНТЯБРЬ
17 сентябрь – Ўрмон ходимлари куни.
22 СЕНТЯБРЬ
22 сентябрь – Автомобилларсиз кун.
22 СЕНТЯБРЬ
27 СЕНТЯБРЬ
27 сентябрь – Жаҳон туризм куни.
3 ОКТЯБРЬ
3–4 октябрь – Жаҳон қушларни кузатиш кунлари.
3 ОКТЯБРЬ
4 ОКТЯБРЬ
4 октябрь – Жаҳон ҳайвонларни муҳофаза қилиш куни.
6 ОКТЯБРЬ
6 октябрь – Жаҳон яшаш жойларини муҳофаза қилиш куни.
6 ОКТЯБРЬ
12 ОКТЯБРЬ
12 октябрь – Табиий офатлардан ҳимоя қилиш халқаро куни.
10 НОЯБРЬ
10 ноябрь – Кўчиб юрувчи ҳайвонлар куни.
10 НОЯБРЬ
15 НОЯБРЬ
15 ноябрь – Иккиламчи қайта ишлаш куни.
20 НОЯБРЬ
20 ноябрь – Чекишдан воз кечиш халқаро куни.
20 НОЯБРЬ
3 ДЕКАБРЬ
3 декабрь – Пестицидларга қарши кураш халқаро куни.
5 ДЕКАБРЬ
5 декабрь – Волонтёрлар халқаро куни.
5 ДЕКАБРЬ
8 ДЕКАБРЬ
8 декабрь – Жаҳон иқлимни муҳофаза қилиш куни.
11 ДЕКАБРЬ
11 декабрь – Тоғлар халқаро куни.
Тоғлар халқаро куни 2003 йилда БМТ 57-чи Бош Ассамблеясининг қарори билан белгиланган. Бош Ассамблеянинг тегишли резолюциясида тоғли ҳудудларни барқарор ривожлантиришга қаратилган ҳаракатлар алоҳида долзарб аҳамиятга эга эканлиги қайд этилган.
Тоғлар Ер курраси майдонининг тўртдан бир қисмига яқинини эгаллайди. Тоғли ҳудудларда жаҳон аҳолисининг қарийб 10 фоизи яшайди. Бу – кўп сонли ўсимликлар ва ҳайвонларнинг ноёб турлари учун қўриқхона, ернинг барча асосий дарёлари учун сув манбасидир.
11 ДЕКАБРЬ
